Bortom godt og vondt

நாமவனிவனுவன் அவளிவளுவளெவள்
தாமவரிவருவர் அதுவிதுவுதுவெது
வீமவையிவையுவை அவைநலந்தீங்கவை
ஆமவையாயவை ஆய்நின்றவவரே
          --நம்மாழ்வார்

I alle oss, og i denne mannen, og den mannen, og han der,
og i denne kvinna, og den kvinna, og ho der, og kven som helst;
i alle dykk, og i desse folka, og dei folka, og dei der,
og i dette, og det, og det der, og kva som helst;
i dei svinnande, og desse her, og dei, og dei der,
i dei gode og dei fæle,
i alt som har blitt og alt som skal bli,
i hjartet av alt er Han
og det er alt eg ser.
          -- Nammálvár (Tiruváymoli 1:1:4)

Slik gjer dristige menn

வேந்தற் கேந்திய தீந்தண் ணறவம்
யாந்தனக் குறுமுறை வளாவ விலக்கி
வாய்வாள் பற்றி நின்றனெ னென்று
சினவ லோம்புமின் சிறுபுல் லாளர்
ஈண்டே போல வேண்டுவ னாயின்
என்முறை வருக வென்னான் கம்மென
எழுதரு பெரும்படை விலக்கி
ஆண்டு நிற்கு மாண்டகை யன்னே.
-- விரிச்சியூர் நன்னாகனார் (புறநானூறு 292)

Stolte krigarar!
Som reiser seg mot han i sinne fordi
når de drikk kald kongsmjød
vil han ikkje venta til de seier
det er hans tur
men spring straks opp med skarpt sverd
og krev høgare rang

Djervskapen dykkar er svak som tynne grasstrå!

Når dristige menn
lauper fram for å hindra
den store strøymande heren
som fløymar mot dei på krigsmarka

då ventar han heller ikkje til dei seiar det er hans tur.

-- Varicchiyúr Nannákanár (Puranánúru 292)

Thirukkudandhai

ஆரா அமுதே அடியேன் உடலம் நின்பால் அன்பாயே,
நீராய் அலைந்து கரைய வுருக்குகின்ற நெடுமாலே,
சீரார் செந்நெல் கவரி வீசும் செழுநீர்க் திருகுடந்தை,
ஏரார் கோலம் திகழக் கிடந்தாய் கண்டேன் எம்மானே.

I uendelege nektarbylgjer
smeltar kroppen min
og vert til vatn
som flyt til deg
og løyser seg opp i elsken din,

fordi eg har sett deg
O herren som ligg i Tirukkudandhai
krinsa av gylne riskornaks
som viftar over frodige vatn
i fagre skapnader

-- Nammalvar

Thirukkudandhai er ein gamal by nær Thanjavur i sør-India. Familien til mor mi er frå det området, og eg har mange gode minner om vitjingar hjå oldeforeldra mine der. Dette verset er frå ein lovsong skriven av Nammalvar for omlag 1200 år sidan, om tempelet til Pallikkondar, eller Sarangapani-tempelet som det vert kalla. Ei kusine til mor mi, som er både songar og professor i musikkvitskap, har gjeve ut ei plate med ymse songar frå den tida, mellom anna denne. Songen er vakker.

Dikta skrivne av Nammalvar er med i hymnesamlinga Divya Prabandham som tamilske dyrkarar av Visjnu vyrder like mykje som Vedaene. I dei tidene vart religion, samfunn og mykje anna svært påverka av nordindisk kutlur. Djainsmen og buddhismen tok plassen til den gamle tamilske religionen. Dei tre tamilske kongehusa mista makta si i fleire hundreår. Fleire og fleire brahminar frå nord-India flytta sørover for å flykta frå muslimske innrykkingar. Mange nordindiske skikkar vart tekne i bruk, og mange tamilske sedvanar vart gløymde.

Det var ein mann som heitte Nathamuni, født mot slutten av 800-talet. Han var brahmin, frå ein familie som hadde flytta til Tamil Nadu for nokre hundreår sidan. Ein dag då han var i templet i Thirukkudandhai høyrde han denne lovsongen. Eg vil gjerne høyra fleire songar som Nammalvar har skrive, sa han. Nei, ingen der visste nokre av dei andre. So byrja Nathamuni å reisa rundt heile den tamiltalande verda, og frå kvart tempel henta han dikt som hadde vorte skrivne om det templet. Til sist hadde han nesten fire tusen, som han samla inn i Divya Prabandham.

Folk frå Thirukkudandhai er stolte av denne soga. Om ein vitjar Sarangapani-templet er det noko som er godt å hugsa. Tru meg, ein som seiar "Var det ikkje her at Nathamuni høyrde songen som starta han på heile den der Prabandham-samling greia?" får ei utruleg stor stjerne i margin.

«Vidare enn jorda, høgare enn himmelen»

தலைவி கூற்று

நிலத்தினும் பெரிதே வானினும் உயர்ந்தன்று
நீரினும் ஆரள வின்றே சாரல்
கருங்கோற் குறிஞ்சிப் பூக்கொண்டு
பெருந்தேன் இழைக்கும் நாடனொடு நட்பே.

-தேவகுலத்தார்.


Det ho sa:

Vidare enn jorda, høgare enn himmelen,
meir løyndomsfull enn djupe vatn
er elsken eg ber for han, frå eit land
der dei pressar ut rik honning
frå svartstilka kuruntjsi-blomar
som veks tett i lia

- Thevakullatthár, Kurunthokai 3

Tiruvalluvar og håvamål

Eg ville aldri tenkt å samanlikna Tirukkural sin moralisme med Håvamål sin pragmatisme, men her er ein nordmann som har gjort det. Artikkelen var ganske interessant men omsetjinga av kural 882 var feil. Den tamilske originalen nemner ikkje smilande, hyggjelege folk, men, etter meininga mi, liknar meir på Håvamål enn omsetjinga forfattaren brukte:

Ver ikkje redd for uvenene
som står mot deg som nakne sverd
men ver varsam mot fienden som skjuler seg
som din trufaste frende

So vidt eg veit har Tirukkural aldri vorte omsette til norsk. Det finst ei svensk utgåve, men ikkje på norsk. Kanskje det er tid einkvan tok det opp?

«Jamvel om dette livet endar»

தலைவி கூற்று:
அணிற்பல் அன்ன கொங்குமுதிர் முண்டகத்து
மணிக்கேழ் அன்ன மாநீர்ச் சேர்ப்ப
இம்மை மாறி மறுமை யாயினும்
நீயா கியரென் கணவனை
யானா கியர்நின் னெஞ்சுநேர் பவளே.
- அம்மூவனார், குறுந்தொகை 49

Det ho sa:

Tornane på dei pollentunge buskane
er skarpe
liksom tennene til eit ungt ekorn
i landet der det breie havet glimtar mot kysten
liksom ein safir

Min kjæraste,
jamvel om dette livet endar
og sjelene våre vandrar til nye kroppar
skal du bli skapt som min einaste mann
og eg, som elsken som lever i ditt hjarte
     -- Ammuvanar, Kurunthokai 49

Ein av dei mange tinga som gav gamle tamilske dikt fagerdomen sin var bruken av உள்ளுறை ullurai, «indre tankar». Skildringar av naturen som ein finn i tamilske dikt var ikkje berre skildringar, men inneheld òg innfløkte metaforar. Ved hjelp av desse prøvde diktarane å skildra omveges kjensler som var for sterke til å verta skildra beinveges.

Vanlegvis har ein ullurai fleire tydingar, som i dette diktet. Tornebuskar og ein havkrinsa kyst er ofte symbol for å vera, eller å ha vore, åtskild. Her viser dei til at kjærasten til ho som kved nett har kome attende til henne etter ei lang reise. Og det gjev oss den fyrste tydinga av ulluraien. Me var åtskilde so lenge medan du var i eit fjernt land, seier ho, men slike åtskiljingar varer ikkje i æve. Du kom attende til meg, og slik skal det vera etter me døyr. Sjølv om me skal vera skilde ei stund, skal me finna kvarandre igjen.

Men viss me les dei fyrste linjene igjen kan me finna ei tyding til. Livet og kjærleiken vår er som busken, med både spisse tornar og pollentunge blomar. Men sjølv om tornane er spisse er dei òg ein del av busken sin venleik, nett som tennene på eit ekorn er ein del av det som får det til å sjå søtt ut. Pina ved å vera åtskilde frå kvarandre er som desse tornane og tennene. Det er ein del av det som gjer elsk so vakker.

Og endå ei. Me er som havet og kysten, som busken og blomane, seier ho. Som havet ikkje kan skiljast frå landet, som blomar alltid må blomstra på buskane, so skal me aldri skiljast, og alltid vera isaman, av grunnhåtten vår.

«og det lyt dei hugsa»

நெல்லும் உயிர் அன்றே; நீரும் உயிர் அன்றே;
மன்னன் உயிர்த்தே மலர்தலை உலகம்;
அதனால், யான்உயிர் என்பது அறிகை
வேன்மிகு தானை வேந்தற்குக் கடனே.

Korkje ris
eller vatn
har livgjevande makt
over menneskja på denne vidfemnande jorda
slik som kongane har

og det lyt dei hugsa
når dei ser på krigarane sine
berande på glimande spyd.
-- Purananuru 186

«Eg såg eit eldfrø»

அக்கினிக் குஞ்சொன்று கண்டேன் - அதை
அங்கோர் காட்டிலோர் பொந்திடை வைத்தேன்
வெந்து தணிந்தது காடு - தழல்
வீரத்தில் குஞ்சென்றும் மூப்பென்றுமுண்டோ

- பாரதியார்

Eg såg eit eldfrø
og sette det
i ein hol trestomn
som stod i ein stor urskog

og skogen brann
til berre oske

når hugen tek fyr
vert kvar gneiste
like mektig
som ein stor brann
- Bharatiyar

Til ilankai

På jord
som aldri har kjend tørke
prydar dei mørke nochchiblomane
augo
og bringene
åt ungmøyar.

Men no ligg blomane
lauvlause
kledde i blod
dekte av otte

og ein svolten gribb
som tek dei for åtsel
ber dei opp
frå den øydde bringa
åt ein ung gutt
som streid ut
til krigs


-- Nakkanaiyar, Purananuru 271

Eit dikt av Vanparanar

Det ho song på slagmarka

Eg kan ikkje gråta
tårene som tyngjer bringa mi
dei kunne vekka
sovande tigrar
som tek deg

Eg kan ikkje få deg
til å reisa deg
med desse svake armane
som famnar
dine sterke aksler

La kval og kvide slå seg saman
mot den hatefulle dødsguden!

Ta mi hand
krinsa av so mange armringar
ein siste gong
min kjæraste mann

Gå med meg ei stund til.
-- Purananuru 255.

I tamilsk kultur bryt ei kvinne sund armringane sine når ho får høyra at ho er vorten enkje

eit dikt av Kapilar

Det venninna hennar sa:

Det er sant
at ei kjensle så sterk
må falma

men, å, mann frå fjella
der, etter torande regn,
små fossar sildrar
søte og mjuke

Svinn godhugen
når elskhugen døyr?

-- Kuruntokai 42

Omsetjing

So... i dag måtte eg omsetja eit engelsk barnerim til norsk. På engelsk står rimet slik:
Star light, star bright,
first star I see tonight

Okei, for ein som liker å omsetja dikt frå klassisk tamil til norsk på fritida ville det sikkert verta enkelt. Trudde eg. Det var det ikkje.

"Star light star bright" var lett nok å setja om til "Stjerne ljos, stjerne klar ". Men kva skulle eg gjera med den andre linja då? Eg turvte noko som passa med "klar" men det var berre eitt ord eg kunne tenkja på som passa.

Stjerne ljos, stjerne klar
fyrste stjerne å gå på bar


Nei, det var noko feil der. Kanskje det vart betre med "klart" istaden for "klar"

Stjerneljos, kvitt og klart
fyrste stjerne med skjegg og bart

Uffda! Eg byrja på nytt, med den andre linja. Ja, "first star I see tonight" kunne lett setjast om til "fyrste stjerne eg ser i natt". So den fyrste linja no, noko som rima på "natt"...

Stjerne ljos, stjerne med hatt
fyrste stjerne eg ser i natt

Æsj, denne gjendiktinga vert meir vanskeleg enn eg trudde. Kanskje eg bør vera meir radikal og endra den bokstavelege tydinga av den engelske originalen...

Stjerne ljos, klar som eld
fyrste stjerne eg ser i kveld

Ja, det var betre no... men eg forstår i det heile teke ikkje kvifor det er lettare å omsetja frå tamil til norsk enn frå engelsk.

Eit dikt av Auvaiyar

நாடா கொன்றோ காடா கொன்றோ
அவலா கொன்றோ மிசையா கொன்றோ
எவ்வழி நல்லவர் ஆடவர்
அவ்வழி நல்லை வாழிய நிலனே

Velgjetne vert skogar
og strender
og fjell og dalar

Så gode menneskje er
så signa vert jorda.

- Purananuru 187

Kvifor blogga?

Ein grå og bleik morgon då eg låg lat på senga, hadde eg klårt for meg at eg hadde hug til å ha ein blogg.

For dei fleste kunne det ha vore heilt vanleg, men det var ikkje slik for meg. Det var ein gong då eg mislikte ideen om bloggar, og mislikte dei som blogga om vanlege ting. Det er så mange viktigare ting i verda, sa eg, så mange viktige saker som me kan tenka på og snakka om og til og med filosofera om! Kvifor lèt folk tida forfalla med bloggar då?

Men etter som tida gjekk kom eg på eit lite problem. Eg byrja å lika å lesa bloggar. Det var noko sjarmerande med det daglege skriveriet eg las der. Og jo meir eg las, jo meir byrja eg å ynskja å ha min eigen blogg.

Og her er eg. I blogger. Med min blogg. Der eg skal snakka om daglige og vanlege ting, når eg har tida til det. Fordi vanlege ting kan også vera herlege.

Våre liv, så kjære,
tek sine eigne baner
som båtar av siv
på ei flod som brusar mot båar
i det kalde regnet
som fell frå himmelen
broten av lynet

og så setter me ikkje pris på det opphøgde
og hæder ikkje det enkle

frå purananuru dikt 192